OLAH TETANEN

NANDUR PARI

Beras dadi kabutuhane masyarakat, mula ya ora nggumunake manawa ora sethithik beras kang kudu dicawisake. Dene kang kajibah nyukupi beras ora liya para among tani, srana nggarap sawah nandur pari. Mungguh kaya ngapa lan kepriye carane nindakake nggarap sawah, mbok manawa na becike yen diandharake sawatara, wiwit gawe winih tumekane panen.

Dhek jaman biyen, nalika irigasi durung tumata, sadurunge ngancik ngolah lemah padha nganggo petungan mangsa. Dene mangsa kang diugemi yaiku mangsa kanem lan uga ngungak lintang luku kang wis katon manjer ing sisih wetan. Lumrahe pangolahe lemah kawiwitan gawe pawinihan. Gawe winih mono ana kang nganggo ngurit/nyebar. Cara-cara iku kajumbuhake karo kahananing lahan. Yen ing sawah kono banyune angel, adate katindakake kanthi ngurit. Ngurit yaiku ndhedher wiji pari kang isih wulen, dene kretegan yaiku pari kang disebar garingan tanpa dilebi banyu. Kekarone wiji pari iku kadhedher ana ing lemah garing. Dene nyebar, wiji didhedher ing lemah teles, wujud gabah kang wis nokol/thokol.

Sinambi ngenteni gedhene winih, Pak Tani nuli nggarap sawah. Sawah dilebi nuli diluku, luwih dhisik sawah disukoni, yaiku maculi pojok-pojoking sawah kang ora bakal kaambah dening luku. Nyukoni iku bisa uga katindakake sawise diluku, Bakda iku, lemah dilebi lan dileremake sawatara sina supaya suket lan gegodhongan padha bosok dadi lemi. Tindak mangkono iku arane didhayungake. Sinambi ngenteni anggone ndhayungake, lumrahe pak tani nampingi utawa nembok galengan supaya ora padha bolong, bisa wutuh, rapi lan rata.

Sawise cukup anggone ndhayungake, lemah dilumahake, tegese digawe rata srana digaru. Kanthi mangkono brongkalan-brongkalan lemah padha ajur, satemah lemah dilawet dadi leleran. Yen wis mangkono lahan siap ditanduri. Supaya tandur bisa tumata larikane, katon runtut, luwih dhisik nancepake kepala, yaiku tancepan tandur kang bakal dadi panutan.

Kanggo rerangken tandur, ora lali dicawisake sesaji kanggo panuwun lan panyuwun marang Gusti. Sawise dipasrahake nganggo didupani, sajen banjur dikepung sing padha arep tandur, lumrahe para wanita. Piranti sing kanggo tandur yaiku wilah sing diwenehi tetenger kang padha elete. Piranti iki diarani klathakan utawa blak. Blak ditrapake manut kepala, nuli saben tetenger ditancepi winih. Mangkono sabanjure lumaku mundur.

Watara setengah sasi tandur wiwit ijo, mracihnani yen urip, diarani nglilir. Watara umur sesasi diwatun utawa digosrok. Kajaba kanggo ngilangi suket sing ngganggu, uga duwe tujuan nggemburake lemah. Bakda iku tandur dirabuk. Ora antara sasi tandur dadi ijo royo-royo, gumadhung. Tandur mekar, mundhak gedhe lan dhuwur. Ora suwe maneh mlecuti, siji loro katon wulene. Dene yen wulen pari iwis jumedhul kabeh, arane mrekatak. Bakda iku wulen kang mentes padha tumungkul, dene sing gabug padha ndangak. Saya suwe pari saya kuning. Yen wis mangkono becike sawah disat supaya nyepetake pari padha tuwa. Sawise sesaji “wiwitan” dileksanani, pari banjur dipanen.

Supaya panenane apik, mesthine para among tani padha nindakake Sapta Usaha Tani kang digiyarake dening Penyuluh Pertanian, yaiku:

1. pamilihing bibit unggul

2. pangolahing lemah

3. pangrabuking lemah

4. ngature ilining oncoran (irigasi)

5. mbrastha ama manawa perlu

6. pangedoling kasil panenan (pemasaran)

7. Pasca panen (pangrumate kasil lan lemah sawise panen).

Tegese tembung :

Galengan = guludan lemah pinangka watesing sawah

Tembok = mopok galengan nganggo lendhut

Nyukoni = maculi pojok-pojokan sawah sing ora kambah garu lan luku

Ngurit = nyebar gabah sing wis nokol

Ndhaut = mbubuti winih pari saka pawinihen

Mbanjar = mbagi winih pari sing uwis didhaut ing lahan sawah siap tandur

Blak = wilah bambu sing diwenehi elet/jarak kanggo ngukur elete utawa jarak tandur siji lan sijine, sing umum elete 25 - 30 cm

Matun = ngresiki suket ing sela selane tanduran pari lumrahe nganggo piranti : sosrok/gosrok utawa slodho

Gmadhung = tanduran pari katon ijo royo-royo

Mlecuti = Siji loro wulen pari wis katon jumedhul

Mrekatak = wulen pari wis njebrol/njedhul kabeh

Tumungkul= pari wiwit ndhungkluk tandha aos/isi

Ndangak = wulen pari tandha kopong/ gabug ora ana isine

Gembrang = wulen pari dipangani emprit utawa pitik

Wiwit = upacara climen methik pari

Ani-ani = methik pari uga jeneng piranti kanggo methik pari

Derep = buruh methik pari

Bawon = opah methik pari

Ngiles = ngrontokkae gabah saka wulen pari nganggo sikil

Wujude Palemahan

Sawah sorodan = sawah kang diileni banyu irigasi kanthi ajeg

Sawah tadhahan = Sawah kang mung njagakake banyu udan

Pategalan = palemahan kang ditanduri palawija, pala kesimpar lan pala kependhem

Pakebonan = palemahan ing sakiwa tengene omah kang ditanduri pala kependhem, pala gumantung lan pala kirna

Pekarangan = palemahan ing sakiwa tengene omah kang ditanduri tanduran kang ora dawa umure (jenis sayuran) yen jaman saiki mung ditanduri pasren (kembang/tanaman hias)

Pagagan = sawah kang ditanduri pari gaga ing ngarepe mangsa rendheng

Babadan = palemahan/sawah sadurunge dadi sawah awujud alas (hutan) lan dibabadi luwih dhisik

Talun = palemahan bera ing pegunungan

Pagajih = palemahan/ sawah ing pinggiring kali utawa bengawan (delta)

Asiling Tetanen

Pala kesimpar = tanduran kang wite rumambat, wohe ana ing sadhuwure lemah, tuladha : semangka, bligo, waluh, timun, jipang, lsp

Pala kependhen = tanduran kang wohe ana ing sajerone lemah = ketela, uwi, gembili, tales, nggarut, lsp

Palawija = tanduran ing sawah saliyane pari: jagung, kacang brol, kedhele, lsp

Pala kirna = tanduran kang nduweni umur dawa (tanaman keras) : nangka, pelem, klapa, duren, lsp

Pala gumantung = tanduran kang nduweni umur cendhek : gedhang, tela gantung, lsp

	«		»
	«		»
	«		»

SINAU BASA JAWA

Sasana Cecawis Materi Ajar Tumrap Para Dwija Ing Tataran SMP - SMA

GENDHING DOLANAN

Blog Archive

Lencana Facebook

Blogger news

Blogroll

Popular Posts

About

Mengenai Saya

OLAH TETANEN

0 komentar:

Posting Komentar